Doğru Pozlama için Işık Ölçümü Modları

Yazar: Gökhan Korkmazgil

Fotoğraf, bilimsel yöntemler kullanan bir sanattır. Yani hem sanat, hem de bilimdir. İşin sanat tarafını herkes sever, bilim tarafına ise mesafeli durmayı yeğler. Bunun nedeni, makinemize tam olarak hâkim olamayışımız olabilir mi? Ya da işleri kolay yoldan yapmanın cazip hale geldiği bir çağda yaşıyor oluşumuz? Bence her ikisi de. Neyse ki makinelerimiz ışık ölçümünü bizim yerimize yapıyor. Bunda bir sıkıntı da yok. Önemli olan, ışık ölçümünü nasıl yapacağını makinemize bizim söylememiz gerektiğidir.

Deklanşöre basmadan önce, makinemiz üzerinde pozlamayı belirleyen üç etmene müdahale ederiz. Bunlar ISO değeri, diyafram açıklığı ve perde hızıdır. Bilindiği gibi bu üç etmenin uygun bileşimi doğru pozlamayı oluşturur. Bu bileşimi doğru yaptığımızdan emin olduğumuz halde istediğimiz ölçüde başarılı fotoğraflar üretemediğimiz zamanlar olmuştur. Bunun nedeni ise makineye, ışık ölçümünü nereden yapması gerektiğini doğru olarak söylememiş olmamızdır.

Otomatik modda çekim yapmayı bir kenara bırakalım; çünkü otomatik modda her üç bileşeni de makine belirler. Diğer modlarda makinede ilk seçimimiz ISO üzerinde olur. ISO seçimi, algılayıcı yüzeyin ışığa olan hassasiyetini ayarlamamızı sağlar. Daha sonra diyafram açıklığını, perde hızını, ya da her ikisini birden belirleriz. Manuel mod kullanıyorsak hem diyafram açıklığını, hem de perde hızını biz belirleriz. Diyafram öncelikli, perde hızı öncelikli ve program modlarında ise bu etmenlerden birisini biz belirleriz. Diğerini makine seçer. Eğer alan derinliği gibi nedenlerle, diyafram açıklığını biz belirlemişsek, makinemizin ışıkölçeri kullanabileceğimiz perde hızları konusunda bize rehberlik eder. Yok, eğer hareketi çekebilmek gibi nedenlerle perde hızını biz belirlemişsek, makinedeki ışıkölçer kullanabileceğimiz diyafram açıklıkları konusunda bize yol gösterir.

Makine bu işi yaparken, ışıkölçerinden (pozometre) gelen bilgiyi kullanır. ISO seçildikten sonra ışıkölçer kullanmayı istediğimiz diyafram / perde hızı bileşenleri konusunda bize rehberlik etmektedir. Bir başka deyişle ışıkölçer seçtiğimiz ışık koşullarında oluşacak pozlama hakkında bilgi vermektedir. Makinemiz içindeki ışıkölçerin farklı ölçüm yöntemleri vardır.

Makinemizin markasına göre isimlendirmede küçük farklılıklar bulunsa da ölçüm yöntemleri şunlardır:

• Genel (Ortalama) Ölçüm Yöntemi (evaluative, matrix metering)
• Merkez Ağırlıklı Ortalama Ölçüm Yöntemi (center-weighed average metering)
• Kısmi Ölçüm Yöntemi (partial metering)
• Noktasal Ölçüm Yöntemi (spot metering)
• Çok Bölgeli Ölçüm Yöntemi (multi-zone metering)

Bu ölçüm yöntemleri neye göre çalışır, daha önemlisi çektiğimiz fotoğrafı nasıl etkiler, bu konuya yoğunlaşalım:

Genel Ölçüm Yönteminde makine ışıkölçeri kadrajın tamamından gelen ışığı algılar. Sahnenin herhangi bir kısmına ağırlık vermeden tüm alanlardaki ışık bilgisini okuyarak ortalamasını dikkate alır. Makine üreticileri çoğu çekimler için bu yöntemi önerirler. Portre çekimleri ve az – çok eşit aydınlanmış sahneler için daha uygun bir yöntemdir.

Merkez Ağırlıklı Ortalama Ölçüm Yönteminde ışıkölçer tüm kadrajı dikkate almakla birlikte merkeze yakın % 60 – 80’lik bir bölgeyi daha ağırlıklı olarak değerlendirir. Fotoğrafı çekilen nesne kadrajın ortalarında ise çok kullanışlıdır. Bu yöntemin en önemli avantajı, kadraj kenarlarında önemli derecede parlaklık değişikliklerinin olduğu durumlarda bunlardan etkilenmemesidir.

Kısmi Ölçüm Yönteminde ışıkölçer kadrajın merkezi ve yakın çevresindeki % 10 – 15’lik bir alandan ışık okur. Genellikle, kadrajın kenarlarında fazla aydınlık ya da çok karanlık alanlar bulunduğu durumlarda kullanışlıdır.

Noktasal Ölçüm Yönteminde tüm kadrajın çok küçük bir bölümünden, % 1 – 5’lik bir kısmından ölçüm yapılır. Bu çok küçük alan kadrajın ortasında olmak zorunda değildir, çoğu makine ölçüm noktasını kadrajın neresine kaydırmak istersek buna olanak tanır. Kadrajın tüm diğer bölümlerindeki ışık değerlerinden etkilenmeden, sadece bu noktadan gelen ışık okunur. Genelde çok yüksek kontrastlı sahnelerin çekiminde kullanışlıdır. Örneğin, gece ayın fotoğrafını çekmek istersek noktasal ölçüm yöntemi kullanmak en akıllıca olanıdır. Çünkü ölçüm sırasında diğer yöntemler kullanılıyorsa ay dışında kalan karanlık alanları makinemiz dikkate alacağından ay fazla pozlanmış olacaktır.

Çok Bölgeli Ölçüm Yönteminde makine kadrajdaki farklı noktalardan ışık yoğunluğunu okur ve bir ortalamasını alır. Özellikle çok parlak ya da fazla karanlık alanları da dikkate alır ve hesaplama yaparken kadrajda bu alanların kapladığı alan bilgisi de değerlendirilir. Bu hesaplamayı nasıl yaptığı markalara göre çok değişkenlik göstermekle birlikte DSLR makinelerdeki en gelişmiş ışık ölçüm yöntemi budur.

Fotoğrafta hazır reçetelerin bulunmadığı gerçeği bu konuda da kendisini açıklıkla göstermektedir. Hangi yöntemi kolaylıkla kullanacağınız kendi deneyimlerinizle belirlenecektir.