Eski dönemlerde fotoğrafçılar netlik sağlamak için objektif üzerindeki netleme halkasını döndürerek görüntünün film üzerindeki netlik düzlemine düşmesini sağlarlardı. 80’li yılların başında otomatik netleme sağlayabilen makineler ortaya çıktığında, bu devrim yaratan bir gelişme oldu.
Yazar: Gökhan Korkmazgil
Eski dönemlerde fotoğrafçılar netlik sağlamak için objektif üzerindeki netleme halkasını döndürerek görüntünün film üzerindeki netlik düzlemine düşmesini sağlarlardı. 80’li yılların başında otomatik netleme sağlayabilen makineler ortaya çıktığında, bu devrim yaratan bir gelişme oldu. Öyle ya, net bir fotoğraf elde etmeye uğraşmıyorduk; makine bunu bizim için yapıyordu! Netleme konusu zaman içinde büyük ilerleme sağladı ve bugün en basit fotoğraf makineleri bile otomatik netleme fonksiyonuna sahip. Zaman zaman farklı tercihlerden dolayı elle netleme yapıyor olsak bile hepimiz makinemizin otomatik netleme (AF) fonksiyonunu yaygın biçimde kullanıyoruz. Kısaca, makine fonksiyonları içinde en büyük yardımcılarımızdan birisi AF oldu.
Şimdilerde yeni çıkan makinelerle birlikte “Hibrid AF” tanımı gündeme geldi. Bunu fırsat bilerek otomatik netlemenin makine tarafından nasıl sağlandığına bakalım. Netlemenin aktif ya da pasif olarak yapılabileceği bilgisini ayrı tutalım. Günümüzde iki türlü otomatik netleme yöntemi kullanılır: Kontrast algılama ve faz karşılaştırma.
Kontrast algılama yönteminde makine bir kontrast ölçümü yapar, odağı değiştirip aynı noktadan bir ölçüm daha yapar. Kontrast artmışsa aynı yönde harekete devam ederek yeni bir okuma yapar. Kontrast azalana dek hareketi ve okumayı sürdürür. Kontrast bilgisini karşılaştırır, kontrastın en canlı olduğu okuma noktası netlik noktasıdır. Yani netlik sağlanana dek objektifin bir dizi hareketi sözkonusudur.
Faz karşılaştırma yönteminde objektiften gelen ışık ayırıcı prizma üzerinden ikiye ayrılır, otofokus sensörü üzerine görüntü yan yana iki kez düşer. Bu iki görüntü arasındaki mesafe hesaplanarak netleme yapılır. Tam netlik anında iki görüntü arasındaki mesafe bilinen sabit değerdir. Eğer bulunan mesafe sabit değerden az ise daha arkada, mesafe sabit değerden fazla ise daha önde netleme yapılması gerekir. Bu mesafe değerini bulan makine ileri doğru mu, yoksa geri doğru mu hareket etmesi gerektiğini bilir, böylece hızlı biçimde netlik sağlanır.
Bu iki sistem arasındaki temel farklar nelerdir? Kontrast algılama yöntemi daha çok kompakt makinelerde kullanılır. Bu sistemde görüntü sensörü hem otomatik netleme hem de görüntü algılama için kullanılır, bu da basit makineler için elverişli bir yapıdır. Birçok ileri – geri hareket gerektirdiğinden diğerine göre görece yavaş bir yöntemdir. Canlı ön izleme, video çekimi için elverişlidir, hareketli nesneleri izlemek için yeterince hızlı değildir. Faz karşılaştırma yöntemini ise daha çok DSLR makineler kullanır. Ayırıcı prizma ve otofokus sensörü gibi ayrı yapılar bulunduğundan gelişmiş makinelerin yöntemidir. Diğerine göre daha hızlı bir yöntemdir. Hareketli nesneleri izlemede ve saniye başına netlik sağlanmış fotoğraf çekiminde çok iyidir.
Ancak, günümüz makinelerinde özellikle canlı ön izleme ve video çekimi gündeme gelince bir arayış başladı. Geleneksel DSLR makineler video çekimi ve canlı ön izleme için faz karşılaştırma ile otofokus yöntemini kullanamazlar çünkü ışığın AF sensöre ulaşabilmesi için SLR aynasının aşağı (bakaç) pozisyonda, canlı ön izleme fonksiyonu için yukarı (pozlama) pozisyonda olmalıdır. Bu sorunun çözümü için “ikisi bir arada” diyebileceğimiz “Hibrid AF” yöntemi geliştirilmiştir. Şimdilerde giderek artan sayıda yeni makine farklı bir yaklaşımla canlı ön izleme ve video çekimi için faz saptama yöntemini kullanmaktadır. Hibrid otofokus sistemi denen bu yöntemde faz saptayan AF sensörler görüntü sensörünün kendisine yerleştirilmiştir, makine duruma göre ya bunu, ya da kontrast bazlı otofokus yöntemini kullanır.
Sony’nin SLT makineleri bu sorunu çözmek için Yarı Geçirgen Ayna Teknolojisini kullanırlar: Hareketsiz yarı geçirgen ayna ışığın çoğunun sensöre geçmesine izin verirken aynı zamanda az miktarda bir ışığı da yukarıya, AF sensöre yöneltir. Böylece hızlı faz karşılaştırmalı otofoküs yöntemini kesintisiz olarak sürekli biçimde, hatta video çekerken de kullanabilirsiniz.
Nikon’un aynasız makineleri J1, V1 ve yeni V2 makineleri 73 noktadan netleme yapabilen faz karşılaştırmalı görüntü sensörü ile otofokus sağlar. Ortamın ışık düzeyi yeterliyse (bu hem ortamdaki ışığın düzeyi hem de kullanılan lensin hızına bağlıdır) faz saptama yöntemi kullanılır, ışık düzeyi düşünce otomatik olarak daha yavaş olan kontrast bazlı otofokus yöntemine geçilir. Faz karşılaştırma yöntemi hızlıdır ve yeterli ışık koşullarında nesnelerin hareketi etkili biçimde takip edilebilir. Bu makinelerle otofoküs yaparak saniyede 10 kare fotoğraf çekebilirsiniz.
Canon’un EOS 650D DSLR modeli yeni bir Hibrid CMOS otofokus sisteme sahiptir, CMOS görüntü sensörünün ortasındaki faz karşılaştırmalı AF sensörler, canlı ön izleme ve video çekimi için kontrast bazlı otofoküs yönteminin yanısıra çalışır. Faz saptama “kabaca” otofokusu sağlar, sonra kontrast otofokus ince ayar netliği sağlar. Normal bakaç pozisyonunda (canlı ön izleme olmaksızın), otofokus makine gövdesindeki 9 noktadan AF modülü aracılığıyla alışılagelmiş faz saptama iledir. Bu yöntem otofokus ile saniyede 5 kare çekilmesine olanak verir.
Canon’un yeni EOS M aynasız makinesi 650D’ye benzer şekilde üzerinde faz saptamalı AF sensörü bulunan 18 milyon piksellik görüntü sensörü ile donatılmıştır. Bir çift farkla: Burada alışılagelmiş faz saptamalı AF sistem yoktur (M bir DSLR olmadığından, sadece canlı ön izleme modunda çalışır) ve makinenin 3 inçlik LCD ekranına dokunarak netleme yaparsınız.
Sony’nin yeni NEX-6 ve NEX-5R aynasız değiştirilebilir objektifli makineleri Sony’nin FastHybrid AF sistemine sahiptir. Sistemde fokal plandaki 99 faz karşılaştırma sensörü ile kontrast AF yöntemi birlikte çalışarak çekim koşullarının geniş farklılıklarında otofokus performansını optimize eder. Faz karşılaştırma sensörleri nesnenin yönü ve uzaklığını derhal saptar, sonra kontrast saptama sistemi ince ayarları yapar. Makine faz saptama AF yöntemiyle hızlı hareket eden nesneleri saniyede 10 karenin üzerinde bir hızla izler. Sony’nin yeni, 24 milyon piksellik, full-frame, yarı geçirgen aynalı SLT-A99 DSLR’si tüm SLT makinelerde olduğu gibi hem fotoğraf hem de video çekiminde kesintisiz 19 noktadan sürekli faz saptamalı otofokus sağlar. Fakat aynı zamanda görüntü sensörü üzerindeki 102 faz saptama noktası standart faz karşılaştırmalı otofoküs sistemini tamamlar. Yeni sensördeki AF noktaları karmaşık arka plan önünde hızlı hareket eden nesneleri izlemek için daha fazla bilgiye olanak tanır. Aynı zamanda gövdedeki AF mesafe kontrolü, mesafe aralığını sınırlayarak otofokus hızına ve kesinliğine yardımcı olur.
Fujifilm’nin yeni nesil EXR sensörleri bir makinede iki otofokus yöntemine örnektir. Sensör içine yerleştirilmiş faz karşılaştırma sensörleri DSLR’lerdeki ayrı AF sensörleri gibi çalışır. Parlak, yüksek kontrastlı bir nesne karşısında makine faz karşılaştırma yöntemini, düşük ışıklı ortamda alışılagelmiş kontrast saptama yöntemini kendisi seçer.
YORUMLAR