Yüksek optik zoomlar nereye sığıyor?

Yazar: Prof. Sabit Kalfagil

Soru: Kompakt fotoğraf makinelerinde bulunan geniş zoom aralığını o küçük gövdelere nasıl sığdırabiliyorlar? Örneğin, 16x, 24x gibi geniş zoom aralıkları sizce görüntü kalitesine olumsuz etki eder mi?

Cevap: Bildiğim kadarı ile büyük format teknik kameralar için hiçbir vakit zoom objektif yapılmadı. 1960'ların Hasselblad'ı için Schneider firması x3 katsayılı bir zoom yapmıştı. 5.6 açıklıklı bu objektif yaklaşık 3,5 kg geliyordu. Bu hesaba göre eğer 9×12 cm bir makine için yapılsa idi ağırlığı 10 kg gibi taşınamaz ağırlıkta olurdu ki bunu kameranın ne gövdesi ne de dişli rayları taşıyabilirdi.

Zoom objektifler nerede ise sadece 35 mm reflex makinelerle sinema makineleri için yapıldı. Klasik optik bilgileri x2 zoomların ideal x3 olanların ise sınırda olduğunu söylerler. Ne var ki, o günlerde bile sinema makineleri için x10 zoomlar yapılırdı. Bunun iki nedeni var. Birincisi, sinemanın yaklaşıp uzaklaşma ihtiyacıdır. Bunun etkili olması istenir. Oysa fotoğrafta zoom ihtiyacı sadece kadraj ayarı için gereklidir. Gerekirse birden çok objektif de taşınabilir. İkinci neden ise formatla ilgilidir. Profesyonel sinema karesi 24×36 mm'lik fotoğraf karesinin yarısından da küçüktür. Bir objektifin büyüklüğünü ve ağırlığını belirleyen, kendisinden istenen net görüntü dairesinin büyüklüğüdür. Dolayısı ile sinema için yapılan x10 zoomun fotoğraf için tasarlanması halinde objektif çok iri, çok ağır ve çok pahalı olacaktır. Nitekim 70'li yıllarda çok prestijli bir firmanın yaptığı x6 gibi bir zoom bazı haber fotoğrafçıları dışında fazla ilgi görmedi. O günlerin yaygın kullanımı x3 civarında idi.

Günümüze gelinceye kadar neler değişti? Bir kere yeni sentetik kristaller (kalsiyum florür) sayesinde çok düşük dağıtıcılığı olan L.D camlarının zaman içinde sakıncaları giderildi ve geniş ölçüde kullanıma girdi. Daha önce sadece elle yontulan ve çok pahalıya mal olan asferik mercekler seri olarak yapılır oldu. Ayrıca yeni tasarım modelleri sayesinde x10 gibi bir zoomun bir taraftan klasik ağır ve pahalı örnekleri yanında yeni hafif ekonomik örnekleri geniş talep buldu. Bunlar “full-frame” için bile çok küçük boyutlarda yapılabilirken (örneğin 28-300mm aralığındaki zoomlardan bir portre objektifi boyutunda olanlar var) daha küçük görüntü boyutuna sahip, örneğin sensör boyutu 24×36'nın üçte biri dörtte biri olan SLR olan veya olmayan makinelerin tüm objektifleri küçüldü. Kaldı ki sorduğunuz kompakt makinelerin birçoğunun alanı 24×36 mm'nin ortalama 10'da biri kadardır. Böyle olunca onlar için üretilecek optiklerin ağır olma riski şöyle dursun çıkıntı yapmadan gövde içine yerleşmeleri bile mümkün oldu.